Sterk spul – (Gezins)rituelen

Op 17 december 2021 werkte ik mee aan een podcast van Marieke Lips. Zij is kindbehartiger en begeleidt gezinnen die een scheiding doormaken. Juist in die situaties kunnen rituelen zo waardevol zijn. Dè rede om met elkaar in gesprek te gaan. De podcast kun je beluisteren door hier te klikken.

Hier kan je teruglezen wat besproken is. Veel leesplezier

Hoe kwam je op het idee om het boek ‘De kracht van Gezinsrituelen’ te schrijven? 

Ik denk dat het Engelse gezegde ‘connecting the dots’ hier van toepassing is. Van mijn 3e tot mijn 9e jaar heb ik in Indonesië gewoond. Daar zijn rituelen zo vanzelfsprekend. Ik keek ademloos naar de ceremonies, offerfeesten en was gefascineerd door de schoonheid. Het had iets mystieks. 

Later woonde ik op verschillende plekken in Europa. Ieder land heeft eigen rituelen. Ik keek mijn ogen uit. Toen ik zelf moeder werd, ontstond de behoefte om bewuster stil te staan bij de momenten die er zo toe doen. Sonja Grootes begeleidt net als ik gezinnen en we bundelden onze krachten om dit boek te schrijven. Het moest de wereld in 😉 

Wat is jouw definitie van een ritueel? 

Rituelen zijn bewuste, betekenisvolle handelingen en symboliek met een positieve intentie om overgangen en emoties te beleven, verwerken en/of een plek te geven.

Wat is het verschil tussen gewoonten, rituelen en tradities? Waarom zijn rituelen zo belangrijk? 

De woorden worden best vaak door elkaar gebruikt. Een gewoonte is een vaste manier van doen, net als een routine. Gewoonten en routines zijn heel waardevol. Want juist doordat we ze op de automatische piloot doen, kosten ze geen energie. We handelen gedachteloos. Denk bijvoorbeeld aan het op slot zetten van je fiets. Soms weet je niet eens meer of je dit nu wel of niet hebt gedaan.

Rituelen zijn handelingen die je juist heel bewust inzet om stil te staan bij momenten die ertoe doen. Aandacht met aandacht. Verbinding is een belangrijke sleutel in het ervaren van contact. Rituelen dragen daar zo aan bij. Ze belanden in de rugzak van kinderen en dragen bij aan je identiteit. De fijne rituelen geef je ook vaak door. Dan spreek je van tradities. Tradities zijn rituelen doorgegeven van genetratie op generatie. 

In je boek noem je de vijf V’s. Dit zijn vijf thema’s waarbij een ritueel gedaan kan worden: verandering, verbinding, verdriet, vreugde en verantwoordelijkheden. Kan je voorbeelden geven van de verschillende thema’s? 

Verandering – denk aan naar een andere school gaan, een broertje of zusje op komst, een andere slaapkamer in huis. Een overgang met aandacht markeren, zorgt dat de verandering een plek krijgt. Voorbeeld: laat je kind een tekening maken voor de baby. Lijst de tekening samen mooi in met eronder ‘Van je oudste broer/zus Max/ine’. Dit draagt ook bij aan het systemisch bewust ervaren van je eigen plek als oudste en het insluiten van de baby.

Verbinding – een kop thee uit school, samen de hond uit laten, het voorleesmoment. Voorbeeld: wij hebben thuis een theelichtje en het kaarsje steek ik tot op de dag van vandaag bewust aan – het is een start teken geworden van ons moment om echt even met tijd en aandacht stil te staan bij elkaar. 

Verdriet –teleurstellingen zoals blijven zitten, overlijden, scheiding, zorgen. We zijn als ouder geneigd om te troosten maar daarmee neem je snel over. Het aanwezig zijn bij verdriet is heel krachtig. Daarmee maak je ruimte voor wat niet fijn is en leer je je kind om te voelen. Voorbeeld: je kan je kind begeleiden in het een plek geven door bijvoorbeeld een altaartje te maken. Kinderen zijn heel creatief en vinden dit fijn. Een symbool, kaarsje, foto… Door het verdriet buiten jezelf een plek te geven, kan je als kind je er ook weer anders toe verhouden. Dit geeft soms fijne inzichten.

Vreugde – zoals jarig zijn, een huwelijk, vakanties, een diploma-uitreiking. Feest gaat bijna altijd vanzelf gepaard met rituelen. Zintuigen doen mee door de muziek, het bewegen en de kleuren. Het is super leuk om binnen je gezin bewust een verjaardagsritueel vorm te geven. Voorbeeld: ‘s-morgens naar de slaapkamer van de jarige gaan met taart en brandende kaarsjes en verjaardagsmuziek. Het herhalende karakter maakt dat kinderen zich er extra op gaan verheugen.

Verantwoordelijkheid – zoals het zorgen voor je eigen slaapkamer, huisdier, schoolwerk. Rituelen kennen 3 fases. Een startfase, middenfase (werkelijke ritueel) en eindfase. Voorbeeld: kies samen met je kinderen een leuk startsein – maak er een beleving van door allemaal aan de slag te gaan met een taakje en rond het af met een high 5 of een ‘museum tour’ van kamer naar kamer.

Wat zie je in de samenleving, om je heen en in de gezinnen die je coacht? Maken rituelen nog onderdeel uit van het gezinsleven of is dat aan het afnemen (of veranderen onze rituelen)? 

Rituelen zijn er volop. Vaak zijn mensen zich niet bewust van het feit dat ze veel rituelen hanteren. Met net even wat meer aandacht met aandacht maken ze die momenten nog specialer. Het is in deze tijd wel een grotere uitdaging. Home scholing, werk… We zijn geneigd om in drukke of moeilijke tijden meer regels te hanteren. Maar regels hebben een stellend en sturend karakter wat vaak zo ten koste gaat van de sfeer. Met rituelen krijg je de beweging op een fijnere manier voor elkaar en kan je de regels bewaren voor de harde grenzen.

Heeft dat iets te maken met de ontkerkelijking? 

Ik weet dat eerlijk gezegd niet. Ik zie vooral een verschuiving van rituelen. De digitaliseren maakt dat we op andere manieren aandacht schenken aan mijlpalen. We sturen elkaar filmpjes en screenshots. De 5 V’s hebben hier een plek. De kunst is om ook in verbinding te blijven met jezelf en de mensen naast je. Het leven gaat sneller. Vertragen is daarmee uitdagender terwijl we dat allemaal nodig hebben.

Een ritueel kan ook iets kleins zijn, zoals een briefje in de broodtrommel. Heb je tips voor ouders die graag willen beginnen met rituelen? 

Jazeker…

Sta stil bij: 

Waar ik wil ik aandacht aan schenken? (Denk aan de 5 V’s)

Wat vind ik belangrijk? Welke waarde doet mee?

Wat wil ik ermee bereiken? Wat is mijn intentie?

Wanneer past het op de dag?

Als je bijvoorbeeld vindt dat je thuis teveel langs elkaar leeft dan is de ‘focus V’ de V van verbinding. Wat je belangrijk vindt is bijvoorbeeld dat je van elkaar weet wat er speelt. Je intentie is om meer momenten te creëren om met elkaar door te brengen en in gesprek te gaan. Kijk naar je dagritme en wanneer je dit kan inplannen. Betrek je kinderen bij hoe je tijd met elkaar vorm wilt geven. Even samen wandelen. Samen koken. Een spelletje spelen. Lekker kletsen. Kijk ook om je heen. Laat je inspireren door wat je in huis hebt en wat je ermee kan doen. 

Een ritueel kan krachtiger worden gemaakt door verschillende zintuigen te prikkelen. Kan je een voorbeeld geven? 

Ja wat ik al aangaf: feest ervaar je als feest omdat je muziek hoort, slingers ziet, knuffels voelt, taart proeft en ruikt. Al je zintuigen doen mee. Je hart is blij omdat je het zo intens ervaart. Vanuit sensorische integratie is bekend dat vertragen – verzwaren en vergroten, leidt tot bewuster ervaren. En dat kan met alle zintuigen. Ons brein wordt daar heel blij van. Ook door een zintuig weg te laten (blinddoeken) kan je de ervaring versterken want geblinddoekt vertraag je automatisch.

Wat is jouw favoriete gezinsritueel? 

Aan het einde van het jaar schrijf ik aan mijn kinderen een brief. Ik neem de tijd en reflecteer op het afgelopen jaar. Ik geef taal aan wat ik allemaal heb gezien. De brief is een cadeau om te maken en te krijgen.

Scheidingsrituelen Hoe ziet een scheidingsritueel eruit?

Scheiden kent verschillende fases. 

Het moment van 

  • de scheiding kenbaar maken 
  • fysiek uit elkaar gaan
  • een nieuw/ander thuis
  • de formele scheiding uitgesproken door de rechtbank
  • eventueel nieuwe partners met kinderen erbij

Daar is niet één ritueel voor. In mijn hart is het belangrijk onderscheid te maken tussen ‘Wat heb ik nodig?’ en ‘Wat hebben de kinderen nodig’. Ik vond het bijvoorbeeld fijn om stil te staan bij de transitie van geliefden naar ouders. Voor onze kinderen was het fijn om stil te staan bij ‘Ook hier ga ik me thuis voelen’

Heb je zelf een scheidingsritueel gedaan en zou je daar over willen vertellen? 

Ja ik heb een fles wijn gekocht en met mijn ex-man geproost op onze toekomst, verbonden als ouders. Ik heb hem later ook een brief geschreven om mijn dankbaarheid te delen voor wat is geweest en altijd als herinnering blijft.

In het boek besteed je bij het hoofdstuk scheiding extra aandacht aan rituelen bij het slapen, verhuizen, het samengestelde gezin en op vakantie gaan. Waarom hebben deze thema’s extra aandacht nodig en hoe kan een ritueel daar bij helpen? 

Alle eerste keren doen er toe…en soms doet het er langer toe om speciale aandacht te geven. Volg hierin vooral de kinderen. Zo praat je ze niet iets aan maar bied je ze iets aan…

Slapen zonder papa of mama in huis

Erken als je kind de andere ouder mist. Zorg voor een bel/sms moment. Plaats een foto op de kamer, zeg de foto welterusten. Spreek bewust uit ‘papa en mama houden alle twee heel veel van je’

Verhuizen, weg van een van je ouders

Het is fijn als je iets de twee huizen verbindt. Denk aan een heen en weer schriftje, of vaste spullen die je kind op alle twee de plekken neer kan zetten. Wij hadden een ‘heen en weer hond’. Voor de kinderen was dit heel fijn. Ze hadden altijd hun trouwe vriend bij zich, waar ze ook waren.

Op vakantie gaan zonder de andere ouder en/of met anderen

Je kan briefjes meegeven die bijdragen aan gevoel van verbinding. Houdt de briefjes positief en luchtig. Bv ‘Ik ben benieuwd wat voor weer het bij jou is. Misschien vind je het leuk om er een foto van te maken’ of ‘Ik hoop dat je volop geniet van je vakantie, dikke kus’

Nieuwe rituelen met een samengesteld gezin zijn waardevol. Je bent niet meer het gezin van vroeger. Je vormt een nieuwe identiteit met elkaar. Eer het verleden en verken wat nu past bij jullie.

Honour the place between no longe rand not yet

Nancy Levin

Als Kindbehartiger spreken we met ouders ook over rouw- en verlies, over wat zij hebben verloren bij de scheiding en hoe zij de toekomst voor zich zien. De verliescirkel laat de verschillende stadia van rouw zien. Voordat betekenis gegeven kan worden aan de relatie (bijvoorbeeld met een ritueel), wordt afscheid genomen en gerouwd. Hoe weet je als ouder dat je klaar bent voor een scheidingsritueel? 

Ik weet niet of je dat weet… Ik heb daarin heel erg mijn gevoel gevolgd. Rouwen is geen rechte lijn. Het zijn golven. Die komen en gaan. Tot op de dag van vandaag kan ik soms ineens geraakt worden door een muzieknummer, een foto, een herinnering. Dat is wat mij betreft prachtig. 

Het zou leuk zijn om de luisteraars een idee voor een ritueel mee te geven voor de aankomende feestdagen. 

Ik vind het fijn om bewust kaarsjes aan te steken. In het donker verbind je je met het licht. Net als in jezelf. Daar waar het donker is, is ook je licht. Juist daar.

Nice to know: je kan het boek ‘De Kracht van Gezinsrituelen’ bestellen. Klik hier.

X Janneke

Persoonlijke ontwikkeling | Intuïtie | Spreker | Coach | Janneke Kemner

Over mij

Stem geven aan je binnenwereld – je innervoice en daarnaar leven is mijn missie. Samen met mijn man geniet ik intens van ons samengestelde gezin en mijn werk als coach/trainer & public speaker.

Recente berichten

Heb je een vraag?